کیست اندومتریوز
کیست اندومتریوز !!!
آنچه در این مقاله خواهید آموخت
بیش از ۱۰ میلیون زن در سراسر دنیا مبتلا به آندومتریوز هستند. آندومتریوز وضعیتی است که در آن پوشش دهانه رحم، به نام آندومتر، در خارج از رحم رشد می کند و غالباً تا لوله های فالوپ ، تخمدان ها و دیواره لگن گسترش می یابد. این بیماری در بین زنان ۳۰ تا ۴۰ ساله شایع تر است؛ اما می تواند دختران ۱۰ ساله را نیز درگیر کند. تقریباً نیمی از زنان مبتلا به آندومتر، درد مزمن در ناحیه لگن دارند؛ در حالی که حدود ۷۰ درصد دچار درد در دوره قاعدگی (دیسمنوره= قاعدگی دردناک) می شوند. ناباروری نیز شایع است و از هر دو زن، یک نفر دچار این عارضه می شود. در این مقاله به علت ایجاد کیست آندومتریوز خواهیم پرداخت. می توانید از فهرست زیر برای دسترسی آسان به مقاله استفاده کنید.
همچنانکه در مقاله پیشین یعنی ” اندومتریوز ” بیشتر شرح داده شد اندومتریوم، بافت تشکیل دهنده حفره داخلی رحم است. بیماری اندومتریوز زمانی ایجاد می شود که بافت آندومتریوم در سایر نقاط دستگاه تناسلی پخش شود از جمله در حفره داخل شکمی یا در تخمدان که سبب ایجاد کیست اندومتریوز تخمدان می‌شود. اندومتریوز در بعضی از زنان سبب درد شده و می تواند باعث ناباروری نیز گردد. حدود ۵ الی ۱۰ درصد زنان مبتلا به کیست اندومتریوز هستند که اغلب این زنان توانایی باروری دارند. اگرچه بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد ناباروری زنان به علت کیست آندومتریوز تخمدان است.
کیست اندومتریوز چیست؟
کیست اندومتریوز با نامهای کیست اندومتریال و کیست شکلاتی نیز شناخته می شود و محتوای آن پُر از مایع (خون کهنه) است که عموما در داخل تخمدان ها تشکیل می شود. این کیست به دلیل ظاهر قهوه ای و قیرگونه خود که مانند شکلات آب شده است به نام کیست شکلاتی مشهور شده است. بین ۲۰ تا ۴۰ درصد افراد مبتلا به آندومتریوز به کیست های اندومتریوز (شکلاتی) نیز دچار می شوند؛ در واقع کیست اندومتریوز زیر گروه عارضه اندومتریوز می باشد.
اندومتریوز بیماری مزمنی است که در اثر رشد بافت غددی و استرومای اندومتر در خارج از رحم ایجاد می شود. نمای ظاهری اندومتریوز از وجود نقاط ریز اندومتریوزی بر روی اعضای لگنی تا کیستهای بزرگ اندومتریومایی تخمدان که آناتومی لوله‌های رحمی و تخمدان را به هم می زنند و ایجاد چسبندگی‌های وسیعی می کنند متفاوت است. بیماران مبتلا به اندومتریوز ممکن است از دیسمنوره، دیس‌پارونیا. دردهای مزمن لگنی و نازایی رنج ببرند. اندومتریوز در ۴۸-۲۱ درصد از زنان نابارور وجود دارد. اگر اندومتریوز از نوع متوسط یا شدید باشد با گرفتاری تخمدانها سبب بروز چسبندگی‌هایی می‌شود که مانع تحرک لوله‌های رحمی و تخمدان و مانع برداشت تخمک می‌گردد و با کاهش باروری همراه خواهد بود. تشخیص اندومتریوز با بیوپسی از ضایعات مشکوک که از طریق لاپاراسکوپی به دست آمده‌اند تایید می شود. مشخص شده است که غلظت CA125 بطور قابل توجهی در زنان مبتلا به اندومتریوز متوسط یا شدید افزایش می‌یابد و در زنان مبتلا به بیماری جزیی یا خفیف طبیعی است. در مقایسه با لاپاراسکوپی سنجش میزان سرمی CA125 هیچگونه ارزش تشخیصی ندارد. اندازه‌گیری سریال CA125 ممکن است در پیشگویی عود آندومتریوز به دنبال درمان مفید باشد.
در مواردی‌که بافت اندومتر در نسج تخمدان رشد کند کیستهای اندومتریومایی بوجود می‌آیند. این کیست‌ها حاوی مایعی غلیظ به رنگ قهوه‌ای تیره هستند (مایع شکلاتی) که از هموسیدرین حاصل از خونریزی قبلی به داخل تخمدان تشکیل شده است. تشخیص اندومتریوما با مشاهده بافت هیپواکوی هموژن کروی در تخمدان در سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود. سونوگرافی ترانس واژینال با حساسیت ۹۷ درصد و ویژگی ۹۶ درصد کیستهای اندومتریومایی را از سایر توده‌های آدنکس افتراق می‌دهد. در مورد برداشتن کیست اندومتریوما قبل از شروع تحریک تخمک گذاری اختلاف نظر وجود دارد.
کیست شکلاتی یک کیست کاذب است که به داخل کورتکس تخمدان نفوذ می کند و کپسول ندارد برداشتن آن ممکن است با برداشتن نسج طبیعی تخمدان همراه باشد بطوری که در بیش از ۵۰% کیستهای اندومتریومایی جراحی شده فولیکول‌های پری‌موردیال یافت می شود.
نشانه های کیست اندومتریوز
کیست های شکلاتی ممکن است در بعضی از زنان علایم ایجاد کنند و در برخی دیگر علایمی در کار نباشد ؛ همچنین اندازه کیست اندومتریوز لزوما بر شدت یا وجود نشانه ها تاثیر نمی گذارد به این معنی که یک زن با کیست کوچک ممکن است علایم را تجربه کند در حالیکه فردی با یک کیست بزرگ علایمی نداشته باشد.
ابعاد کیست شکلاتی می تواند از ۲ تا ۲۰ سانتیمتر متغییر باشد و علایم آن شبیه به آندومتریوز است که عبارتند از :
- درد در طول رابطه جنسی
- پریود دردناک
- درد لگن ناشناخته بین دوره ها
- دوره های نامنظم قاعدگی
- مشکلات گوارشی
- حرکات روده که درد ایجاد می کند
- ناباروری برای برخی از زنان
اگر کیست اندومتریوز پاره شود می تواند درد شدید و ناگهانی شکم را در طرفی که کیست قرار دارد موجب شود در این صورت بایستی فورا به اورژانس مراجعه نمود.
کیست های شکلاتی تنها از روی علایم تشخیص داده نمی شوند و برای تشخیص قطعی پزشک باید تخمدانها را با یک سونوگرافی بررسی کند.
عوامل ایجاد کننده اندومتریوز و کیست اندومتریوما
اگرچه عامل اصلی بوجود آورنده اندومتریوز و کیستهای اندومتریوز هنوز کاملا روشن نیست، اما نظریه‌های گوناگونی درباره پیدایش آن ارائیه شده است که هیچ یک از آنها همه ساز و کارهای مرتبط با پدید آمدن و پبشرفت این بیماری را بطور کامل توجیه نمی‌کند.
با وجود این، بیشتر پژوهشگران بر این باورند که هورمون استروژن اثر تشدید کننده ای بر اندومتریوز دارد. از اینرو بیشتر درمان‌های جاری برای اندومتریوز بر پایه تنظیم میزان تولید استروژن در بدن برای جلوگیری از پیشرفت یا کاهش علایم بیماری استوار شده‌اند. هر چند که تاکنون هیچ درمان قطعی برای این بیماری گزارش نشده است.
چند نظریه‌ای که در پیدایش و رشد نابجای بافت درونی رحم بیشتر پذیرفته شده‌اند در ادامه توضیح داده می‌شود. هرچند که شاید ترکیبی از همه این عوامل در بروز اندومتریوز و بالطبع آن کیست شکلاتی نقش آفرین باشند.
زمینه‌ی ژنتیکی:
بررسی‌ها نشان داده‌اند که احتمال دچار شدن به اندومتریوز و کیست اندومتریوز در زنانی که بستگان درجه یک آنها به این بیماری مبتلا بوده اند، بیشتر است. همچنین، هنگامیکه ارتباط وراثتی وجود دارد، این بیماری در نسل‌های دیگر وخیم تر و شدیدتر تکرار و آشکار خواهد شد.
دگرگونی بافتی:
“دگرگونی بافتی” (متاپلازی) به معنای تغییر یک بافت عادی به بافت عادی دیگر است. برخی پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که بافت دیواره‌ی رحم (اندومتر) توانایی آن را دارد که در برخی موارد جایگزین بافت‌های دیگر خارج از رحم شود.
به نظر برخی از پژوهشگران این دگرگونی در دوران جنینی، یعنی زمانی که رحم برای نخستین‌بار بوجود می‌آید، رخ می‌دهد. حال آنکه برخی دیگر بر این باورند که گروهی از سلول‌های بالغ، این توانایی تبدیل شدن به بافت دیگر در مرحله‌ی جنینی را کماکان در خود نگه می‌دارند.
خونروش برگشتی:
بافت خونروش( سلول‌های ریزش کننده دیواره اندومتر که در هر سیکل ماهانه در اثر خونریزی دفع می‌شوند) به جای خروج از بدن به سوی لوله‌های فالوپ جریان می‌یابد و این جریان برگشتی باعث انباشت سلول‌های رحمی در سایر اندام‌های لگنی و رشد و تکثیر در همانجا می‌شود. با وجود این، شواهد اندکی در دست است که بتواند این یورش سلول‌های پوشش درونی رحم به اندام‌های لگنی را توجیه کند.
با گذشت سال‌ها و پیشرفت علم، پژوهشگران دریافتند که با وجود اینکه خونروش برگشتی در ۹۰ درصد زنان رخ می‌دهد، اما بیشتر زنان به اندومتریوز دچار نمی شوند. برخی پزشکان این نظریه را مطرح می کنند که ممکن است عامل دیگری (مانند مشکلی در دستگاه ایمنی یا نارسایی هورمونی) سبب اندومتریوز گردد. نظریه‌ی خونروش برگشتی از توضیح این که چگونه اندومتریوز در زنانی که رحمشان را برداشته‌اند یا لوله‌های رحمشان را بسته اند نیز رخ می‌دهد و این که چرا گاهی مردانی که پس از جراحی پروستات در روند درمانی خود هورمون استروژن دریافت می‌کنند، به اندومتریوز دچار می‌شوند، نیز ناتوان است.
پخش لنفاوی یا رگی:
تکه‌هایی از بافت رحم ممکن است از راه رگ‌های خونی یا دستگاه لنفی به جاهای دیگر بدن برده شوند. این پدیده ممکن است توضیحی باشد که چگونه اندومتریوز در اندام‌های دوری مانند شش‌ها، مغز، پوست یا چشم‌ها نیز دیده می‌شود.
نارسایی‌های دستگاه ایمنی:
در بسیاری از زنانی که به اندومتریوز دچار شده‌اند، کاستی ها یا نارسایی‌هایی در کارکرد دستگاه ایمنی دیده می‌شود. اینکه این نارسایی‌ها عامل اندومتریوز هستند یا پیامد آن، هنوز روشن نیست.
اثرات محیطی:
در برخی پژوهش‌ها به دخالت عوامل محیطی در پدید آوردن یا گسترش اندومتریوز و کیست اندومتریوز اشاره شده، اما این نظریات ثابت نشده اند و همچنان بحث برانگیز مانده است.
تشخیص آزمایشگاهی کیست اندومتریوز
در کیست اندومتریوز، کیستهای پّرشده از مواد جامد یا مخلوط جامد و مایع به آزمایش‌هایی دیگر برای تعیین سرطانی بودن کیست نیاز دارند. به همین دلیل آزمایش CA-125 در کنار مارکرهای دیگر برای تشخیص درخواست می‌شود. در آندومتریوز و موارد دیگر خوش‌خیم مانند زمان قاعدگی، بارداری یا وجود عفونت‌های لگنی یا لیومیوم ممکن است این مارکر بالا گزارش شود. ضمن آن که طبیعی بودن آن، احتمال بدخیم بودن توده را کاملا رد نمی کند و درواقع این مارکر در آندومتریوز نشانه میزان شدت بیماری و میزان پاسخ به درمان است.
درمان کیست اندومتریوز
درمان کیست شکلاتی یا کیست اندومتریوز به چندین عامل بستگی دارد: سن بیمار / علایم بیمار / آیا یک یا هر دو تخمدان تحت تاثیر قرار گرفته است / آیا بیمار قصد بچه دار شدن دارد یا خیر؟
اگر کیست کوچک است و علایمی ندارد پزشک می تواند روش مراقبت و انتظار را توصیه کند پزشکان همچنین ممکن است داروهایی را پیشنهاد کنند که مانع از تخمک گذاری شود مانند قرص ضد بارداری که می تواند به کنترل درد و کند شدن رشد کیست ها کمک کند اما نمی تواند آنها را درمان کند.
پزشک ممکن است عمل جراحی “سیستکتومی” را برای حذف کیست اندومتریوز در شرایط زیر توصیه کنند:
- کیست هایی که ممکن است سرطانی باشند
- کیست بسیار بزرگ باشد (کیست بزرگتر از ۴ سانتیمتر)
- پریودها دردناک باشند
- نشانه های ناباروری وجود داشته باشد
اندومتریوما و سایر علایم آندومتریوما بعد از عمل ممکن است دوباره ظاهر شوند بنابراین ممکن است در نهایت نیازمند چندین روش درمانی بود. گاهی اوقات پزشکان یک روش را به نام “اوفورکتومی” انجام می دهند که تخمدان را از بین می برد و می تواند علایم اندومتریوما را تسکین دهد با این حال پزشکان این درمان را برای زنانی که امیدوارند باردار شوند توصیه نمی کنند پس قبل از شروع درمان تمام گزینه ها و نگرانی های خود را از طریق مشاوره با ما در میان بگذارید. جهت دستیابی به اطلاعات تماس دکتر سروی اینجا کلیک کنید.
