اندومتریوز

اندومتریوز چیست ؟

اندومتریوز یک بیماری است که نه به درمان موثر و قطعی یافت شده است و بیش از یک صد میلیون زن در سراسر جهان با این بیماری زندگی می کنند است.

اندومتریوز ، یعنی ، بافت رحم جایی خارج از رحم وجود دارد. ممکن است در هر مکان از حفره لگن وجود داشته باشد و کار کند و غیره. در تخمدان ها و غیره، لوله های فالوپ و غیره به دیوار لگن و غیره از مهبل (واژن), و غیره. یا روده بزرگ مثانه ، در موارد نادر ، کلیه ، آپاندیس و ریه ممکن است وجود داشته باشد.

این بیماری باعث درد بسیار شدید, به خصوص در طول دوره از دوره. درد در هنگام رابطه جنسی و در هنگام دفع ادرار و مدفوع ، تهوع و سردرد و درد عضلانی علائم دیگری هستند که برای این بیماری در نظر گرفته می شوند. اگر این بافت نابجای رحم و تخمدان است که منجر به شکل گیری کیستهایی پر از خون و عفونت می شود که کیست, شکلات, می گویند و اگر که پاره شود و محتویات آن وارد شکم می شود و مشکلات بسیار جدی برای بیمار ایجاد می کند.

رحم بعنوان مهترین اندام در دستگاه تولید مثلی زن به شکل یک گلابی وارونه است که در خط میانی بدن، در لگن، پشت مثانه و در مقابل رکتوم قرار دارد. یک انتهای رحم، به مهبل باز می شود و انتهای دیگر آن بسته به نوع رحم، به یک یا هر دو لوله فالوپ متصل است. این اندام از لایه ها و قسمتهای مختلفی از جمله: آستر رحم (آندومتر)، فوندوس، دهانه رحم، حفره رحم، لوله های رحمی (لوله های فالوپ) تشکیل شده است.

رحم دارای دیواره ی ضخیم و عضلانی می باشد که در طول سالهای باروری زن، در پاسخ به تحریکات هورمونی و کل چرخه عادت ماهانه یک زن تغییر می کند. هرگونه اختلال در ساختار و عملکرد، می تواند باعث بیماریهای رحم شود. برخی از این عارضه ها و بیماریها عبارتند ار: چسبندگی رحمی (سندرم اشرمن)، اِندومِتریوز ، سرطان رحم، پولیپ رحم، میوم رحم، بیماریهای التهابی رحم.

در این مقاله به بررسی علل اِندومِتریوز، علایم و تشخیص ِاندومِتریوز و راه های درمان آن می پردازیم:

اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز اختلالیست که در آن، بافتی که سطح داخلی رحم را می‌پوشاند (اندومتریوم)، در جایی خارج از رحم مثل لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، روده، مثانه و لگن رشد می‌ کند. گفتنی است عوامل ژنتیکی و هورمونی در ایجاد این حالت دخیل هستند ولی تاکنون علت مشخصی برای این وضعیت یافت نشده است.

بافت اندومتریوم از غدد، سلول‌های خونی و بافت پیوندی تشکیل شده است و به شکل طبیعی در رحم رشد می‌کند و سطح پوششی رحم را برای تخمک گذاری آماده می ‌سازد. اندومتریوز اغلب دردناک است و تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده سطح درون لگن را درگیر می ‌کند و گسترش به خارج از ارگان‌های لگن نادر است. در فردی که مبتلا به اندومتریوز است، بافت اندومتریوم نابجا از نظر عملکرد همانند بافت طبیعی ضخیم می‌شود، ریزش می ‌کند و با هر چرخه قاعدگی خونریزی می‌ کند و چون راهی برای خروج از بدن ندارد گیر می‌ افتد. اگر اندومتریوز تخمدان‌ها را درگیر کرده باشد، کیست ‌هایی به نام اندومتریوما شکل می‌ گیرند، بافت احاطه کننده آن آسیب می‌بیند و در نهایت بافت اسکار (بافت ترمیم شده پس از یک زخم) و چسبندگی (از طریق تشکیل باندهای غیرطبیعی از بافت فیبروز ارگان‌های داخل لگن به یکدیگر می‌چسبند) به جا می ‌گذارد.

علایم بالینی اندومتریوز

اندومتریوز در بسیاری از موارد بی علامت است. و در افرادی که علامتدار هستند، شامل موارد ذیل است:

• رابطه جنسی دردناک: احساس گرفتگی یا کرامپ شکمی در زمان رابطه ی زناشویی وجود دارد.
• درد لگن: مهمترین نشانه اندومتریوز است. می تواند قبل و یا در هنگام عادت ماهیانه باشد. شدت درد اغلب بدنبال قاعدگی کم می شود.
• درد در هنگام معاینه ی لگن
• دردهای شدید قاعدگی که با مسکن های معمول مانند ایبوپروفن قابل کنترل نیستند.
• پریودهای طولانی تر از ۷ روز
• خونریزی شدید قاعدگی به طوری که مجبور به تعویض هر دو ساعت یکبار نوار بهداشتی شوید.
• مشکلات روده ای و ادراری شامل درد، اسهال، یبوست و نفخ
• تهوع و استفراغ
• مشاهده خون در مدفوع یا ادرار

درد رایج ترین علامت اندومتریوز است اما شدت درد همواره با شدت بیماری مرتبط نیست.

درد اغلب پس از یائسگی از بین می رود زیرا بدن تولید استروژن را متوقف می کند. با این وجود اگر هورمون درمانی در طی یائسگی به کار رود، نشانه ها برخواهند گشت.

بارداری می توانند موجب کاهش و توقف موقتی علائم شود.

توجه به این نکته ضرویست که بیماریهای دیگری نیز هستند که می توانند موجب علایم مشابه اندومتریوز شوند که از جمله این بیماریها می توان به سندرم روده تحریک پذیر ، بیماری عفونت لگن و کیست تخمدان اشاره نمود.

کیست اندومتریوز

اگر بافت اندومتریوم در تخمدان‌ها رشد کند، ایجاد کیست می ‌کند که به آن کیست اندومتریال یا کیست اندومتریوز و یا در اصطلاح عامه، کیست شکلاتی می ‌گویند.

این نوع کیست می‌تواند عوارض زیر را به ‌دنبال داشته باشد:

اختلال در عملکرد تخمدان؛ ایجاد مانع در مسیر درمان ناباروری؛ درد مزمن لگنی؛‌ افزایش خطر سرطان تخمدان وناباروری.

کیست اندومتریوز می‌تواند کاملاً بدون علامت باشد. اما شایع‌ترین علامت آن درد پایدار در قسمت پایینی حفره شکمی است که قبل و در طول پریود، شدیدتر می ‌شود. برخی خونریزی قاعدگی شدیدی دارند و برخی نیز هنگام مقاربت درد دارند. همچنین، برخی از مبتلایان به کیست اندومتریوز ممکن است احساس فشار یا زخم داشته باشند.

به هرحال بسیاری ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و وجود کیست هنگام معاینه لگنی یا سونوگرافی مشخص شود.

برای تشخیص کیست اندومتریوز، پزشک از شما شرح حال می‌گیرد و معاینه لگنی انجام می‌دهد. همچنین از سونوگرافی یا اِم آر آی کمک می‌ گیرد و ممکن است آزمایش خون برای بررسی بدخیمی، بارداری و عفونت درخواست کند. لاپاروسکوپی هم یک شیوه تشخیصی دقیق است که پزشک با استفاده از آن می‌تواند ابعاد و محل دقیق اندومتریوز را مشخص کند و بر اساس آن، بهترین شیوه درمان را انتخاب کند.

در مقاله کیست اندومتریوز توضیحات مفصلی در این ارتباط ارایه شده است.

کدام زنان بیشتر در معرض اندومتریوز هستند؟

– خانم هایی که هرگز بارداری منجر به زایمان نداشته ‌اند

– سیکل های پریود کوتاه (معمولا زودتر از ۲۷ روز پریود شدن)

– بلوغ زودهنگام

– یائسگی دیرهنگام

– ابتلای یکی از بستگان نزدیک مانند مادر، خواهر و خاله

– قرار گرفتن درمعرض استروژن زیاد

– توده بدنی BMI کم

– مصرف الکل و مواد مخدر

– اختلالات آناتومیک در رحم که خروج خون پریود با مشکل همراه شود.

عوامل بالا بدین معنی نیست که هرکسی ویژگیهای بالا را دارد حتما اندومتریوز می ‌گیرد بلکه به معنی مستعد بودن جهت ابتلا به این بیماری است.

رابطه اندومتریوز و نازایی

اصلی ترین عارضه اندومتریوز اختلال در باروری است. تقریبا یک سوم تا نیمی از زنانی که دچار اندومتریوز هستند، به سختی حامله می ‌شوند. برای حاملگی لازم است سلول تخمک از تخمدان آزاد شده و از طریق لوله فالوپ مجاور به سمت رحم حرکت کرده و در مسیر توسط یک اسپرم، بارور شده و به دیواره رحم اتصال پیدا کند. اندومتریوز از طریق انسداد مسیر حرکت تخمک و همچنین از راه های غیرمستقیم مانند از بین بردن تخمک و اسپرم می‌تواند مانع از بارداری شود. با این وجود بسیاری از زنانی که دچار اندومتریوز هستند، می ‌توانند باردار شده و فرزندی سالم داشته باشند، بنابراین پزشکان به افرادی که دچار اندومتریوز هستند توصیه می ‌کنند که بارداری را به تعویق نیاندازند، زیرا بیماری طی زمان بدتر می ‌شود.

در حدود هفتاد درصد از خانمهایی که اندومتریوز متوسط یا خفیف دارند، بدون مشکل باردار می شوند.

اندومتریوز به دلایل متفاوتی می تواند سبب ناباروری شود از جمله:

اندومتریوز می تواند بر ساختاروآناتومی لگن تاثیر گذاشته و با ایجاد کیست در تخمدان و چسبندگی بین رحم و تخمدان و سایر اعضا لگن همراه باشد. این چسبندگی ها ، ساختمان و عملکرد طبیعی رَحِم و تخمدان را تحت تاثیر قرار می دهند.

همچنین اندومتریوز می تواند با ترشح مواد التهابی اثرات منفی بر تخمک، اعضای لگنی و لانه گزینی جنین داشته باشد.

توجه داشته باشید که این عوارض در نوع شدید اندومتریوز شایع تر است.

تشخیص اندومتریوز

برای تشخیص اندومتریوز و سایر بیماریهایی که باعث درد لگنی می‌شوند، پزشک متخصص زنان و زایمان و نازایی از بیمار می‌خواهند علایم از جمله محل درد و زمان شروع درد را توصیف کند. سپس برخی تست‌ها برای تشخیص آن انجام می‌دهند:

• معاینه لگن: طی معاینه لگن پزشک با دست ارگان‌های داخل لگن را از نظر ساختارهای غیرطبیعی مانند کیست‌های دستگاه تناسلی یا اسکارهای پشت رحم لمس می‌کند. اغلب لمس نواحی کوچک حاوی اندومتریوز ممکن نیست مگراینکه باعث ایجاد کیست شده باشند.

• سونوگرافی: این تست برای ایجاد تصاویر درون بدن از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌ کند. برای گرفتن این تصاویر وسیله ای که مبدل نامیده می‌شود یا روی شکم یا درون واژن (سونوگرافی درون واژن) قرار داده می‌شود. ممکن است برای ایجاد بهترین تصویر از دستگاه تناسلی هر دو نوع سونوگرافی مورد استفاده قرار گیرند. تصاویر یک سونوگرافی استاندارد وجود یا عدم وجود اندومتریوز را به طور قطع مشخص نمی کند، اما می‌تواند کیست‌های مرتبط با اندومتریوز (اندومتریوما) را مشخص کند.

• ام آر آی: MRI میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دارای جزئیات از ارگان‌ها و بافت‌های درون بدن استفاده می ‌کند. برای برخی از بیماران که برنامه درمانیشان جراحی است، ام آر آی کمک می ‌نماید که جراح اطلاعات با جزئیات درمورد محل و اندازه بافت‌های نابجای اندومتریوم به دست آورد.

• لاپاراسکوپی: پزشک برخی از بیماران را برای انجام عملی که به کمک آن می‌توان درون شکم را دید ( لاپاراسکوپی ) به جراح ارجاع می‌دهد، در این عمل تحت بیهوشی عمومی، پزشک یک شکاف کوچک نزدیک ناف ایجاد می‌کند و لاپاراسکوپ را وارد می‌کند و علایم بافت‌های اندومتریوم خارج از رحم را جستجو می‌کند. همچنین به کمک لاپاراسکوپی می‌ توان اطلاعاتی در مورد محل، میزان گسترش و ابعاد بافتهای جایگزین شده اندومتریوم جمع آوری نمود و می‌توان نمونه بافتی برای آزمایشات برداشت کرد.

روش های درمان اندومتریوز

راه های درمانی اندومتریوز شامل موارد زیر هستند:

داروهای مسکن:

مسکن های معمولی شامل داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا مسکن های قوی تر با تجویز پزشک.

هورمون ها:

درمان می تواند شامل هورمون درمانی مانند قرص های ضد بارداری، هورمون آزادکننده گونادوتروپین و موارد دیگر باشند. گاهی جایگذاری آیودی های هورمونی نیز توصیه می شوند.

جراحی:

جراحی اولیه تنها سعی در برداشتن نواحی مبتلا به اندومتریوز را دارد اما هیسترکتومی همراه با برداشتن هر دو تخمدان نیز ممکن است لازم شود. جراحی از روشهای درمانی است اما تنها در صورتیکه دیگر درمان ها موثر نباشند، درنظر گرفته می شود. درمان ناباروری ناشی از اندومتریوز معمولا با استفاده از آی وی اف IVF توصیه می شود.